Klimaatmanifest Hilversum pleit voor Brede Welvaart als nieuwe maat der dingen. Maar wat bedoelen we daarmee op Hilversumse schaal?
In deze bijdrage bewerkt Rob Roskes een artikel van professor John Grin naar de Hilversumse situatie. John Grin is hoogleraar systeeminnovaties aan de Universiteit van Amsterdam. Bekijk vooral ook de 10 minuten video uitleg en 30 minuten podcast met Jan Pieter Smits, projectleider Monitor Brede Welvaart CBS. Het begrip is nog jong en wordt daardoor nog niet eenduidig gehanteerd, maar de rode draad is duidelijk en toont een sterke band met de 17 SDG’s van de Verenigde Naties.
Wat is het verschil tussen brede welvaart en ‘gewone welvaart?’
Bij het klassieke begrip ‘Welvaart’ gaat het om de economische groei. Om ‘wat je verdient’, vertaald in één cijfer: het Bruto Nationaal Product (BNP). De laatste decennia is steeds duidelijker geworden dat deze definitie van welvaart niet langer voldoet:
- De toename van het BNP blijkt niet langer per se maatschappelijke vooruitgang op te leveren. Het volk was welvarend geworden, maar ook steeds meer gaan morren.
- Het is ons gelukt om de groei van het BNP zodanig in te richten, dat deze ten koste gaat van mensen elders en van toekomstige generaties.
Zo ontstond tien jaar geleden het begrip Brede Welvaart. Brede Welvaart meten we niet met dat ene getalletje, het BNP, maar met een brede waaier van indicatoren, uitgedrukt in 3 dimensies: hier en nu, later en elders. Indicatoren, die corresponderen met verschillende maatschappelijke waarden: schoon water, werkgelegenheid, gezondheid, goede huisvesting, goed onderwijs, enzovoorts. In het hier en nu gaat het gemiddeld relatief goed, maar we leven wel op de pof. Gemiddeld, want de kloof hoog/laag-opgeleid werkt op alle fronten door en de gezondheid staat door overgewicht onder druk evenals de natuur, met name de biodiversiteit. Niet voor niets wil de Tweede Kamer jaarlijks een rapportage Brede Welvaart van CBS en ziet ook VNO-NCW Brede Welvaart als nieuw kompas: Onze nieuwe koers | VNO-NCW.
Bewustwording en een nieuw afwegingsmechanisme
Bij beslissingmakers speelt (on-)bewust de klassieke welvaart een hoofdrol, waarmee we interen op ons sociaal en natuurlijk kapitaal. Dagelijks zien we dat daardoor het vertrouwen in instituties vermindert. En ook de toekomstbestendigheid van de natuur (het klimaat) staat stevig onder druk.
Dit wetende, dringt zich de noodzaak op om niet langer voor vooruitgang te gaan in termen van groei en geld (het BNP) maar meer door vervulling van de waarden die we graag meer zouden stimuleren. Via manieren van produceren en consumeren die geen kapitaal verbruiken, maar liefst aanvullen: sociaal natuurlijk en economisch kapitaal. En we zien wel of het BNP dan meestijgt.
Hilversumse waarden
Voor Hilversum is het om te beginnen essentieel om te herkennen welke waarden hier van belang zijn. Vooruitgang in Hilversumse brede welvaart is dan, dat we onze essentiële lokale waarden versterken. In Hilversum gaat het om waarden als:
- Het verankeren en opschalen van de vele initiatieven van haar mondige en creatieve samenleving om via die weg in dit beslissende decennium een keerpunt te maken richting een duurzame en sociaal rechtvaardige maatschappij;
- De onderscheidende Hilversumse kracht binnen de MRA en de Gooise matras in balans houden, met enerzijds de kenmerkende wereld van de media, anderzijds de kleinschaligheid vanuit het oude dorpse / kleinstedelijke DNA waarmee de mensen een eerlijke boterham kunnen verdienen;
- Versterken van de positieve waarden van het dorpse (kleinstedelijke) karakter en haar groene leefomgeving voor de komende generaties
Hilversumse kapitalen
Het Hilversums kapitaal is als volgt te omschrijven:
- Sociaal kapitaal: De initiatiefrijke mondige samenleving, met focus op toekomstbestendig leefmilieu;
- Natuurlijk kapitaal: Het groene, gezonde dorpse (kleinstedelijke) karakter;
- Economisch kapitaal: Twee gezichten: enerzijds de mediawereld en anderzijds het dorpse (kleinstedelijke) kleinschalig ondernemerschap.
Voor wat betreft het liever aanvullen dan uitputten van natuurlijk kapitaal gaat het om circulair (minder verspilling), duurzaam, energietransitie, gezonde voeding en alles daaromheen.
Sociaal kapitaal kan worden vergroot door het opschalen van de creatieve groene initiatieven in de samenleving: van kleinschalig in buurten en broedplaatsen tot groene initiatieven uit het bedrijfsleven.
Het in stand houden van economisch kapitaal noem ik niet apart: als we maar zorgen dat we aan de rest zodanig werken dat we niet interen op ons economisch kapitaal, komt het wel goed.
Wat is nodig om deze transitie zo snel mogelijk te realiseren?
Belangrijk is om samen onze Hilversumse kapitalen te definiëren, te doorleven en te zien als nieuw toetsingskader. Geen van de plannen kan eendimensionaal uitgevoerd zonder samenwerking tussen meerdere spelers: bewoners, ontwikkelaars, (groene) ondernemers, enzovoort. Het gaat steeds opnieuw om meervoudige waardecreatie door een netwerk van actoren. Of het nu gaat om de Omgevingsvisie, de Mobiliteitsvisie, de Groenstructuurvisie, de meerwaarde van Hilversum voor de Brede Welvaart van de MRA, maar ook bij bijvoorbeeld de schijnbaar eendimensionale afweging over de woonfunctie in City-parking. Gewoon uitproberen van nieuwe proposities, lerend van ervaring. Het economisch perspectief tegen dit nieuwe licht houden. Brede Welvaart als nieuwe koers opnemen in het coalitieakkoord 2022-2026.
Een simpel voorbeeld uit een ontmoeting met raadsleden: Halen wij goedkope kerstpakketten voor gemeentelijke ambtenaren uit China of kopen we ze iets duurder lokaal in? Met de eendimensionale ‘welvaartsredenering’ komen we uit in China: we verspillen geen gemeenschapsgeld. Maar kijken wij door de bril van Brede Welvaart, dan wegen wij de transport(milieu)kosten mee en zien wij ‘lokaal gaan’ als rendabele investering in onze eigen groene ondernemers en Hilversumse werkgelegenheid. Als voorbeeld (voorwaarde) voor alle partners die van de gemeente subsidie ontvangen!
Doorvertaling vanuit Klimaatmanifest Hilversum
Ook bij Hilversumse beslissingen over gevoelige dossiers oogt het dat (onbewust) de klassieke welvaart een hoofdrol opeist, waarmee we interen op ons sociaal kapitaal. Ook in Hilversum is het vertrouwen in de politiek is niet vanzelfsprekend. En ook in Hilversum staat de toekomstbestendigheid van de natuur (biodiversiteit, het klimaat) onder druk. Hoofdboodschap van het Klimaatmanifest is om ons hiervan bewust te zijn met als instrument de ‘Brede Welvaart’.
Wij willen met het Klimaatmanifest zichtbaar maken dat er een groot sociaal kapitaal voor het oprapen ligt.
De inwoner van Hilversum is mondig, inventief, sociaal bewogen en heeft hart voor de natuur. Het Klimaatmanifest illustreert met zeven voorbeelden hoe wij twee vliegen in één klap kunnen slaan: versterken van sociaal èn natuurlijk kapitaal. Wat zou het mooi zijn als wij dit soort groene initiatieven van de samenleving weten te borgen en op te schalen. Deze groene initiatieven zijn in merendeel gefundeerd op sociale cohesie en het groene hart van de bevolking en ondernemers. Het Klimaatmanifest roept op om daar waardering voor uit te spreken en om dit als startpunt te kiezen voor gemeentelijk beleid. Zo wordt Hilversum een stukje ‘groener’ kan een stukje vertrouwen in de politiek herwonnen worden. Het is belangrijk dat voor deze weg gekozen wordt omdat de gemeente de overheidslaag is die het meest dicht bij de bevolking staat. Daarmee is deze stap tevens een essentiële schakel voor de acceptatie van klimaatbeleid dat op breder niveau wordt uitgezet (nationaal en wereldbreed, Glasgow).
Het is aan de nieuwe gemeenteraad om dit in het coalitieprogramma 2022-2026 te omarmen.
Ruim 65 Hilversumse organisaties en honderden individuele inwoners onderschrijven deze boodschap. Wie dat nog niet gedaan heeft kan nog aansluiten: zie de pagina ‘onderteken ook’.
Rob Roskes | Fotografie: Margo Brakel